5 lutego Komisja Europejska opublikowała strategię dotyczącą wyzwań stawianych przez internetowe platformy handlowe, której celem jest promowanie uczciwych praktyk handlowych i zgodności z prawem Unii Europejskiej. APPLIA wzywa UE do przyjęcia bardziej rygorystycznych przepisów dotyczących internetowych platform handlowych i zniwelowania istniejących luk prawnych, przez które niezgodne z unijnymi regulacjami produkty pojawiają się na rynku europejskim. Konieczne jest również zobowiązanie internetowych platform handlowych do wypełniania unijnych obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami.

Jeśli chodzi o urządzenia gospodarstwa domowego, kwestia nielegalnej sprzedaży internetowej dotyczy przede wszystkim małego AGD, takiego jak ekspresy do kawy, blendery kuchenne i żelazka. W 2024 r. w unijnym systemie Safety Gate (wspólnotowym systemie wymiany informacji dotyczących niebezpiecznych produktów nieżywnościowych) wskazano ponad 400 urządzeń elektrycznych spoza UE, z czego ponad 200 uznano za produkty wysokiego ryzyka. Fakt ten stanowi o poważnym zagrożeniu dla bezpieczeństwa konsumentów, a także podważa konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw oraz zaufanie konsumentów do rynku europejskiego.

Paolo Falcioni, dyrektor generalny APPLiA, stwierdził:

Nielegalna sprzedaż internetowa stanowi duże zagrożenie dla europejskiej konkurencyjności. Podczas gdy unijni producenci przestrzegają surowych norm dotyczących bezpieczeństwa i ochrony środowiska, sprzedawcy z krajów trzecich często je omijają. Brak nadzoru umożliwia zalewanie rynku produktami niespełniającymi norm, co zagraża zarówno bezpieczeństwu konsumentów, jak i uczciwej konkurencji. Nadszedł czas na podjęcie działań i wzięcie odpowiedzialności za bezpieczeństwo, zrównoważony rozwój i zgodność z normami produktów sprzedawanych konsumentom w Unii Europejskiej.

Nasz plan działania dla decydentów UE:

🛒 Zwiększenie zakresu odpowiedzialności internetowych platform sprzedażowych i skuteczniejsze egzekwowanie przepisów: Internetowe platformy handlowe powinny być uznawane za podmioty gospodarcze na mocy prawa UE.

🛒 Zapewnienie sprawiedliwego wkładu w gospodarowanie zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym: Sprzedawcy internetowi powinni być prawnie zobligowani do weryfikacji wpisu sprzedających w bazie o odpadach oraz do przyjęcia obowiązków wprowadzającego w przypadku braku podmiotu odpowiedzialnego na towar na terytorium UE.

🛒 Zapewnienie równych szans dla produktów zrównoważonych środowiskowo: Wymogi dotyczące produktów zrównoważonych środowiskowo muszą być stosowane sprawiedliwie i konsekwentnie na całym rynku UE, zarówno online, jak i offline.

Zwiększenie zakresu odpowiedzialności internetowych platform sprzedażowych i skuteczniejsze egzekwowanie przepisów

Obecnie duża część produktów jest sprzedawana bezpośrednio konsumentom w UE przez sprzedawców spoza Unii Europejskiej za pośrednictwem platform internetowych niebędących podmiotami prawnymi UE i niezapewniających tym samym zgodności produktów z unijnymi wymogami. Aby zlikwidować istniejące luki regulacyjne, internetowe platformy handlowe powinny zostać uznane za podmioty gospodarcze na mocy prawa UE. Obecna rzeczywistość prawna utrudnia egzekwowanie przepisów, ponieważ organy krajowe mogą działać jedynie w obrębie własnych granic, co pozwala na bezkarne łamanie regulacji dotyczących bezpieczeństwa, ochrony środowiska i ochrony konsumentów.

Aby rozwiązać ten problem, należy zwiększyć zakres odpowiedzialności internetowych platform handlowych. Michał Zakrzewski, starszy dyrektor ds. polityki cyfrowej i konkurencyjności w APPLiA, powiedział:

Podczas gdy istniejące przepisy zapewniają narzędzia prawne do podejmowania działań przeciwko produktom niezgodnym z przepisami, możliwości organów są ograniczone ze względu na wielkość importu od sprzedawców internetowych. Na skutek tego tylko niewielka część produktów jest testowana, nawet w przypadku zidentyfikowania wysokiego ryzyka. Aby bardziej chronić konsumentów w UE i zapobiec zakłóceniom rynku, niezbędne są lepsze struktury nadzoru rynku, zwiększona koordynacja między organami europejskimi i ściślejsza współpraca z organami celnymi.

Obecne ramy prawne nie są w stanie odpowiednio sprostać wyzwaniom związanym z egzekwowaniem prawa, jakie stwarzają internetowe platformy handlowe. UE dąży do egzekwowania przepisów rozporządzenia ws. jednolitego rynku usług cyfrowych (Digital Services Act – DSA) i rozporządzenia o rynkach cyfrowych (Digital Markets Act, DMA) w celu zapewnienia zgodności platform internetowych z wymogami bezpieczeństwa i ochrony konsumentów. W ich skład wchodzi obowiązek usuwania nielegalnych produktów, zapewnienia przejrzystości oraz dostarczania informacji o sprzedawcach. Wypełnianie tych wymogów pozostawia jednak sporo do życzenia. Zgodnie z DSA internetowe platformy handlowe muszą spełniać głównie miękkie wymogi, a producenci mają możliwość dostarczenia wymaganych informacji, a nie są związani ścisłymi obowiązkami.

Ponadto rozporządzenie w sprawie nadzoru rynku i rozporządzenie w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (GPSR) stanowią podstawę prawną dla nadzoru rynku zarówno w handlu fizycznym, jak i internetowym. W szczególności GPSR przewiduje śledzenie ofert internetowych i zawiera zapisy, że produkty bez wskazanego odpowiedzialnego podmiotu gospodarczego nie wejdą na rynek UE. W praktyce śledzenie ofert i egzekwowanie przepisów nie jest jednak skuteczne ze względu na niewystarczające kontrole prowadzone przez organy celne i nadzoru rynku oraz ich ograniczone zasoby. W rezultacie brak adresu podmiotu prawnego w UE nie jest skuteczną przeszkodą we wprowadzeniu produktów na rynek unijny.

Zapewnienie sprawiedliwego wkładu w zarządzanie zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym

Kolejny ważny obszar naruszania przepisów UE wykracza poza bezpieczeństwo produktów i obejmuje przestrzeganie unijnych obowiązków związanych z odpowiedzialnością producenta, w szczególności dotyczących recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE). Ich niedopełnienie nie tylko szkodzi środowisku, ale także zakłóca uczciwą konkurencję między przedsiębiorstwami działającymi na rynku UE.

Skuteczne zarządzanie odpadami jest kamieniem węgielnym celów zrównoważonego rozwoju UE, a rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) nakłada na producentów odpowiedzialność za zarządzanie ich produktami po zakończeniu ich cyklu życia, pomagając tym samym zwiększyć wskaźniki odzysku i recyklingu ZSEE, zmniejszyć szkody dla środowiska oraz sprawiedliwie rozdzielić obowiązki finansowe i operacyjne związane z gospodarowaniem odpadami.

Korrina Hegarty, starszy dyrektor ds. polityki środowiskowej w APPLiA, stwierdziła:

Wzrost sprzedaży online, w szczególności od sprzedawców transgranicznych i zewnętrznych, okazał się dużym wyzwaniem dla firm z siedzibą w UE, które spełniają wymogi ROP poprzez uiszczanie opłat w celu wsparcia systemów zarządzania ZSEE.  Wielu sprzedawców z państw trzecich uchyla się od obowiązków w zakresie ROP, przenosząc ciężar finansowy na firmy spełniające wymogi, podważając tym samym uczciwą konkurencję. Chociaż część dobrych praktyk została już wprowadzona w przepisach krajowych, ogólnounijna harmonizacja wymogów ROP ma kluczowe znaczenie dla zmniejszenia złożoności administracyjnej i poprawy egzekwowania przepisów.

Unijni decydenci powinni priorytetowo potraktować zlikwidowanie luk prawnych odnoszących się do handlu internetowego za pośrednictwem internetowych platform handlowych. Sprzedawcy internetowi powinni być prawnie zobowiązani do przyjęcia obowiązków producenta zgodnie z dyrektywą WEEE. Ponadto należy wprowadzić bardziej zharmonizowane narzędzie rejestracji producentów, a internetowe platformy handlowe powinny mieć obowiązek informowania sprzedawców o opłatach w ramach systemu ROP i zapewnienia zgodności z unijnymi przepisami.

Zapewnienie równych szans dla produktów zrównoważonych środowiskowo

Zrównoważony styl życia i ochrona środowiska jeszcze bardziej zyskają na znaczeniu dzięki rozporządzeniu w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów (ESPR), które jest kluczowym krokiem w kierunku bardziej zrównoważonej gospodarki o obiegu zamkniętym. Branża AGD zdaje sobie sprawę, że rozporządzenie to może przynieść korzyści zarówno środowisku, jak i producentom. Aby jednak osiągnąć cele przyświecające ESPR konieczne jest, aby wymogi dotyczące zrównoważonych środowiskowo produktów były stosowane sprawiedliwie i konsekwentnie na całym rynku UE, zarówno online, jak i offline. Zapewni to równe szanse dla wszystkich firm przy jednoczesnej ochronie konsumentów i zachowaniu norm środowiskowych.

Kluczowe elementy zapewniające sprawiedliwe wdrożenie obejmują:

  • Harmonizację standardów i przepisów: Kluczowe jest unikanie sprzeczności między przepisami krajowymi i zapewnienie spójnych zasad w całej UE zarówno dla rynków fizycznych, jak i internetowych.
  • Skuteczny nadzór rynku i egzekwowanie przepisów: Zarówno rynki online, jak i offline potrzebują solidnych mechanizmów monitorowania i egzekwowania aby zapewnić zgodność wszystkich produktów z wymogami ESPR.
  • Jasne i dostępne informacje o produktach dla wszystkich podmiotów: Wdrożenie Cyfrowego Paszportu Produktu będzie skuteczne tylko pod warunkiem, że wszystkie strony – zarówno na rynku fizycznym, jak i internetowym – należycie go wdrożą, zapewniając konsumentom przejrzyste i dokładne informacje o zrównoważeniu środowiskowym produktu.