TEMATY
Bezpieczeństwo produktów
Europejskie oraz polskie prawodawstwo zapewniają wysoki i jednolity poziom ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów.
Producent może wprowadzić wyrób do obrotu w UE tylko wtedy, gdy produkt jest bezpieczny, czyli spełnia wszystkie obowiązujące w tym zakresie wymagania. Unijne przepisy przewidują do tego celu tzw. procedurę oceny zgodności, która przeprowadzana jest przed pierwszym wprowadzeniem wyrobu do obrotu na rynek europejski. Ocena zgodności obejmuje testy, inspekcje i certyfikację. Jej zadaniem jest wykazanie, że wyrób spełnia wszystkie wymagania. Procedura dla każdego wyrobu jest określona w obowiązujących przepisach dotyczących tego wyrobu. Ocena zgodności ma za zadanie zapewnić zaufanie konsumentów, władz publicznych i producentów co do zgodności i bezpieczeństwa wyrobów. Potwierdzeniem pozytywnej oceny towaru jest umieszczenie na towarze unijnego znaku CE, który potwierdza spełnienie wszystkich unijnych wymogów wobec produktu. Producent wystawia po takiej ocenie tzw. deklarację zgodności, która jest każdorazowo podpisywana przez osoby reprezentujące danego producenta.
Ocena zgodności jest uzupełnieniem nadzoru rynku. Oba te systemy pomagają zapewnić sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego i sprawiają, że jak najmniej wyrobów niebezpiecznych czy niezgodnych z wymaganiami trafia na rynek europejski.
Nadzór rynku zapewnia, że wyroby dostępne na rynku UE nie zagrażają konsumentom i pracownikom. Zapewnia również ochronę innych interesów publicznych, takich jak środowisko, bezpieczeństwo i uczciwość w handlu. Obejmuje działania takie jak wycofywanie produktów, wycofanie i stosowanie sankcji w celu zatrzymania obrotu produktami niezgodnymi i/lub doprowadzenia ich do zgodności.
Nadzór rynku ma kluczowe znaczenie dla sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku.
Produkty dopuszczone do sprzedaży na rynku wewnętrznym muszą spełniać wymagania określone w unijnej Dyrektywie 2001/95/WE z 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów. Inne akty prawne, które wprowadzają wymogi w zakresie bezpieczeństwa produktów dla AGD to tzw. Dyrektywa niskonapięciowa (2014/35/UE, LVD – Low Voltage Directive), Dyrektywa ws. emisji pola magnetycznego C (2014/30/EU,EMC – Electromagnetic emissions from equipment) oraz tzw. Dyrektywa radiowa (2014/53/UE, Radio equipment directive).
Dodatkowo producenci zobowiązani są do:
- dostarczania konsumentowi informacji przydatnych do oceny typowych zagrożeń związanych z użytkowaniem produktu, jeśli nie są one łatwo zauważalne,
- podjęcia odpowiednich działań, aby uniknąć zagrożeń (np. wycofania produktu ze sprzedaży, ostrzegania konsumentów, przypominania posiadaczom produktów o zagrożeniach itp.).
- przebadania wyrobu, wystawienia odpowiedniej dokumentacji oraz potwierdzenia na produkcie lub opakowaniu, iż dane urządzenie zostało wytworzone zgodnie z zasadniczymi wymaganiami.
Zarówno w Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej funkcjonuje system harmonizacji prawa technicznego, który pozwala na swobodny obrót towarów spełniających zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa produktów dla ludzi i środowiska. System ten nazywany jest „Nowym Podejściem” („New Approach”) a podstawowym jego elementem są dyrektywy wydane przez Komisję Europejską. Dyrektywy „nowego podejścia” to regulacje prawne obowiązkowe do wdrożenia przez wszystkich członków UE, opracowane w celu stworzenia jednolitego systemu przepisów pozwalających na zlikwidowanie barier technicznych. W Polsce najważniejszym aktem prawnym, który transponuje dyrektywy nowego podejścia do prawa krajowego, jest ustawa o systemie oceny zgodności z 1 kwietnia 2016 r. Natomiast zasadnicze wymagania i oceny zgodności z poszczególnych dyrektyw są zawarte w rozporządzeniach wydawanych na podstawie ustawy o systemie oceny zgodności i innych ustaw (m. in. o wyrobach budowlanych, o transporcie kolejowym). Przepisów ustawy o ocenie zgodności nie stosuje się do wyrobów medycznych. Część dyrektyw „nowego podejścia” uwzględnia także zasady „globalnego podejścia” do oceny zgodności. Globalne podejście określa główne elementy badań i certyfikacji, zasady wyznaczania jednostek uczestniczących w ocenie wyrobów, a także ujednolica zasady umieszczania i oznakowania CE. Dyrektywy nowego podejścia dotyczą wyrobów, które mają być po raz pierwszy wprowadzone do obrotu i oddane do użytku. Ograniczają się wyłącznie do wymagań zasadniczych, sformułowanych tak, aby zapewniały wysoki poziom ochrony. Producent ma obowiązek spełnić wymagania zasadnicze, sam deklaruje zgodność produktu z wymaganiami i odpowiada za prawidłowość tej deklaracji. Spełnienie przez producenta wymagań zasadniczych daje mu możliwość wprowadzenia produktu na rynek europejski. Sposób spełnienia wymagań zasadniczych pozostawiono do swobodnej decyzji producenta. Producent ma wybór, może produkować wyrób i sprawdzać jego zgodność bezpośrednio z dyrektywą lub może produkować wyrób zgodnie z normą zharmonizowaną, która zapewnia domniemanie zgodności z dyrektywą. Wyjątkiem od tej ogólnej zasady jest dyrektywa dotycząca wyrobów budowlanych, gdzie wykazanie zgodności z wymaganiami zasadniczymi dyrektywy wymusza stosowanie wymagań zarówno dyrektywy jak i wymagań szczegółowych zawartych w normach zharmonizowanych lub aprobatach technicznych.
„Normy” to specyfikacje techniczne o nieobowiązkowym charakterze przyjęte przez uznane jednostki normalizacyjne na potrzeby powtarzającego się lub ciągłego stosowania.
„Normy zharmonizowane” to „normy europejskie” przygotowane na wniosek Komisji Europejskiej na potrzeby stosowania unijnego prawodawstwa harmonizacyjnego. Normy zharmonizowane również nie są obowiązkowe.
Normy zharmonizowane są opracowane przez europejskie jednostki normalizacyjne, takie jak: Europejski Komitet Normalizacyjny (fr. Comité Européen de Normalisation, CEN), Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki (fr.: Comité Européen de Normalisation Electrotechnique, CENELEC) oraz Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ang. European Telecommunications Standards Institute, ETSI) na podstawie mandatu udzielonego przez Komisję Europejską. Organizacje te tworzą projekty norm, a następnie konsultują je z państwami członkowskimi.
W Polsce instytucją zajmującą się tymi kwestiami jest Polski Komitet Normalizacyjny, który – po otrzymaniu projektu normy europejskiej – konsultuje ją z zainteresowanymi graczami rynkowymi, takimi jak stowarzyszenia producentów, federacje konsumentów, jednostki certyfikujące etc. Procedura ta trwa ok. 5 miesięcy, a każde państwo ma określoną liczbę głosów w komitecie normalizacyjnym na szczeblu europejskim. Norma wchodzi w życie po zaaprobowaniu jej przez większość państw, a następnie Komisja Europejska publikuje jej numer. W praktyce w PKN głosowaniami zajmują się konkretne tzw. komitety techniczne (KT) złożone z przedstawicieli firm i organizacji. Normy europejskie mają oznaczenie EN. Aby zostały uznawane za oficjalną europejską normę zharmonizowaną przynajmniej jedno Państwo Członkowskie musi przyjąć ją do zbioru norm krajowych.
W przypadku sprzętu dla gospodarstw domowych istnieje ok. 100 norm, które regulują bezpieczeństwo użytkowania. Podstawową normą ogólną jest EN 60335-1, do której wydawane są normy dla poszczególnych grup produktowych (EN 60335-2-xxx).
Normy związane z bezpieczeństwem produktów AGD prowadzone są przez Komitet Techniczny nr 63 w Polskim Komitecie Technicznym. APPLIA Polska uczestniczy w pracach także tego komitetu.